Змест
БУЛЬБА Фрагмент Зямля наваградская! Край мой родны! На краснай жа Русі - адкрытыя прасторы, ............................................... 1819-1821
|
[ЯМБЫ да імянін Яна Чачота] Урывак О Ян! Б'юцца музы за верш твой, каб быў адмысловы! 1819
|
[ПЕСНЯ] Хай радасць з вачэй нашых блісне Не возьмем мы хцівасць ва ўжытак - Гэй, скінем жа з сэрца ўсе путы, Адолеем мы назаўсёды У спевах, у келіхаў звоне Прысягу сяброўскую помні, Хаця і не простай дарогай, 1819
|
СВІЦЯЗЬ Балада Міхалу Верашчаку Калі ты ў Наваградак трапіш, бывае, У пушчы, дзе сцежка гушчар расхінае, Між дрэў, бы ў вяночку, адкрыецца воку Як быццам хто шыбіну лёду звысоку А здарыцца быць тут начною парою, Рой зор над табою, рой зор пад табою Гадацьмеш: з-пад ног гэта ў неба нямое Ці неба скляпенне сваё незямное Не можаш адрозніць у срэбным сутонні Як быццам вісіш ты ў нябесным бяздонні, Прыемна так зрок падмануцца твой можа, Ды пусціцца ўночы сюды ў падарожжа, Бо што ўжо нячысцік тут не вытварае! Ад страху дрыжыш, калі хто пра іх бае. А часам на возеры, дзесь пад вадою, Жаночыя крыкі, шум грознага бою, Але ўсё ізноўку знікае ў імгненне - Ды з бездані быццам чыёсьці маленне Што б значыла гэта? Усякае людзі Дзе праўда, дзе выдумка ў згадках іх будзе - Пан блізкіх Плужынаў, у продкаў якога Задумаў раскрыць тайну з'явішча тога, Заказваў прылады патрэбныя ў месце, Звязалі ўжо невад тут локцяў пад дзвесце, Я раіў: пачаць бы - як робяць па сёлах - І пан заказаў мшу ў вакольных касцёлах, На беразе стаў, апрануўшы арнаты, Пан знак падае тут - адчальваюць баты, На дно паплаўкі пацягнуў ён з сабою, Канаты напяты: ідзе пад вадою Вось цягнуць на бераг яго хапатліва. Магу расказаць, што злавілі за дзіва, Аднак раскажу я! Не рыбу спаймалі: Твар - ясны і гожы, а вусны - каралі, На бераг ступае! Усе скамянелі У страху адгэтуль даць ходу хацелі, «Вы знайце, малойцы, - казала кабета, - Глыб возера ўсіх, хто забудзе пра гэта, Ты, пан, з сваёй хеўрай праз час найкароткі Ды ў гэтым краі спяць усе твае продкі, Другі ваш ратунак - што з Богам сюды вы Праз вусны мае ён вам, Бог літасцівы, Дзе ў тонях цар-кветкі блішчаць, як каралі, Дзе рэжа вясло ваша гэтыя хвалі, Шмат меў ён красунь, вабны быў розным ханам, Закладзены некалі князем Туганам, Тады не шумелі тут пушчы з вятрамі, Наваградак з даляў маячыў мурамі - Ды ў год нейкі з войскам вялізным цар з Русі Прыціхла Літва ўся: паддацца б не змусіў Міндоўг, што вёў войска з далёкай граніцы, «Мой друг, на табе - абарона сталіцы, Туган прачытаў князеў ліст, і ў хвіліну Збіраў увесь горад у спеху дружыну - У трубы зайгралі, і коннікаў хмара Ды раптам спыніўся Туган ля штандара, Ды к замку каня павярнуў баявога Хто вас абароніць ад хціўца ліхога, А рушым усёй грамадою да бою, Калі ж раздзялю сваё войска малое, Сказала ў адказ я: «Баяцца не трэба: Я сніла: над горадам нашым праз неба Ён Свіцязь азорыў мяча бліскавіцай «Пакуль дзесь мужы, - мне сказаў, - будуць біцца, Паслухаў Туган і да войска вярнуўся. Здалёк тупат коней і голас пачуўся, Б'юць сцены таранам, грукочуць гарматы, Збягаюцца ў замак жанкі і дзяўчаты, «У замак усе! - крык нясецца. - За намі Ах, лепей загінем, паб'ём сябе самі, У сэрцах людзей ужо гнеў заміж страху: І тут жа іх паляць - агонь вышай гмаху, «Хай будзе пракляты, хто смерці не хоча!» Ды ўсе пад тапор клалі голаў ахвоча - Што ж болей злачынна: тым ордам паддацца, Ці самазабойцамі ў свеце нам стацца? Як смерць лепш прыняць нам? Хто тут дапаможа? «Хай гром лепей спаліць наш горад, о Божа, Тут яснасць дзівосная цемрыва ночы На дол, дзе стаяла, кірую я вочы, У бездань пайшло ўсё. Цяпер што ні лета Знай: Свіцязі жонкі і дочкі ўсё гэта - Такія бялюткія гэтыя кветкі! Ліст - цёмна-зялёнага колеру: гэткі Цнатлівасць жаночая ў кветках найчыстых У вольнай цішы, між гаёў тых цяністых Папробаваў цар быў і рускія зграі Хто грудзі чароўнымі кветкамі маіў, Ды кожны, хто кветак рукамі кранаўся - У крук ад страшэнных пакутаў згінаўся, Час з памяці сцёр усе дзеі былыя, І сёння расказваюць людзі старыя, Паведаўшы ўсё, пані зноў адступае, Б'е хваля аб бераг, чароты гайдае, І вось раздалася вада да глыбіняў: Навек закрываючы хваляю сіняй... 1820
|
ДА М *** Верш, напісаны ў 1823 годзе «Прэч з воч маіх!» Паслухаю цябе я. Вось цень - калі ён падае здалёку, Мясціны, дзе гулялі мы з табою, Калі ў сваім пакоі задумёна У шахматы гуляючы без спешкі, Калі на балі шумным, на хвіліну Ці кнігу возьмеш ты, дзе жорсткасць долі Калі ж нарэшце, выбавіўшы з ліха, Мільгне ўначы далёка бліскавіца, Так, месцы, дзе гулялі мы з табою,
|
| Quand'era іn parte altr'uom da guel, ch'іo sono. Petrarka
|
ДА ЛАУРЫ Ледзь зірнула ты, позірк твой чысты дзявочы А запела - мне слёзы замружылі вочы, Калі сэрца крану тваё чым, ты прызнацца Мо з другім пойдзеш ты пад вянец, не са мною.
|
* * * Дзе ні йду я, з сабою ўвесь час размаўляю, Ці глядзіць падазрона: мо з глузду з'язджае? Я зрываюся з ложка, бягу стрымгалоў Ды цябе толькі ўбачу - раптоўна нямею,
|
* * * У цябе не іскрыцца вучонасцю слова, Песні ўчора гучалі, лілася размова, Так на балі, калі хор высока спяваў, І не ведаў ніхто, з-за чаго ўсе пасталі.
|
СПАТКАННЕ Ў ЛЕСЕ «Нарэшце! Доўга як!» - «Дарога затрымала «Дазволь абняць цябе... Бы іншаю ты стала? «Зірні мне ў вочы: не, у позірку маім Ты бачыш... Я з табой і гавару не многа:
|
* * * Асудзіць нас ханжа, распуснік асмяе: Гашу спакусы я, як і яна - свае: Ну што ў іх? Асалода? Боль? Калі мяне Калі ж мы слёзы льём - перад якой нягодай? -
|
РАНАК І ВЕЧАР На ўсходзе сонца ў хмар вянку - дзівіся ранку! Лаура - у акне! Укленчыў я на ганку, Я вечарам прыйшоў. Усё інакшым стала: Зноў за акном пачуў я любай смех гуллівы,
|
ДА НЁМАНА Рака маленства, дзе ты, Нёман мой, Лаура часта тут, над гладдзю люстраной, Мая рака, мой родны Нёман! Дзе твая Дзе маладосці бурнай выклік нецвярозы?
|
СТРАЛОК Я бачыў, як блукаў у одуме цяжкім І тут... Хто скача на кані за ўзгоркам тым? Стралок адскочыў, ледзь устояў на нагах, І... стрэльбу апусціў - ці ж да бяды тут многа?
|
АДМАЎЛЕННЕ Няшчасны той, хто пра ўзаемнасць толькі сніць, Аб іх сумуе ён. Не могуць спакусіць Да ўсіх халодны ён, усімі пагарджае, І сэрца ў яго - як храм, што дажывае
|
ДА *** Крадком глядзіш ты ў вочы мне - о бойся іх! Я шчырасць толькі захаваў шчэ з цнот былых, За міг адзін да скону чуць душой праклёны? Мне ж толькі на цвінтар цяпер глядзець замглёны...
|
* * * Ох, любая! Мне памяць пра твае пяшчоты Ці асуджаць цябе, што воч сваіх ясноты З любоўнай прагай мы змагаліся ўсе дні, Цяпер... Я абалью слязамі алтары ўсе
|
ДЗЕНЬ ДОБРЫ Дзень добры! Ты так спіш - не буду я будзіць! Дзень добры! Вейкі ты не можаш расчыніць. Табе дзень добры нёс я, ды перад красою Дзень добры! Дай руку - дзень гэткі свеціць нам!
|
РАЗВІТАННЕ Да Д.Д. Адпіхваеш мяне? Што, мо любоў прапала? Так, ад мяне дарункаў ты не наскладала, Цяпер я ўведаў: ты хацела, каб спяваў Не, музы не купіць! Калі цябе гвалтоўна
|
ПРАБАЧЭННЕ Я пра каханне пеў равеснікам сваім, Няўжо во гэтакім, як ён, немаладым, Што ж, слушна! Я схапіў Алкея ліру ў рукі Разбегліся, хто слухаў, - пэўна ж, ад дакукі! 1825
|
ДА *** На Альпах у Сплюгене, 1829 Ніколі на свеце мне ўжо не расстацца з табою! 24 верасня 1829
|
СМЕРЦЬ ПАЛКОЎНІКА На палянцы зялёнай, між думных бароў, Бы застыў у зняменні атрад ваяроў: Людзі з вёсак збіраюцца тут, ля варот. Раз яму спагадае так просты народ, Вось палкоўнік каня асядлаць загадаў Перад смерцю яшчэ раз хоць глянуць жадаў Загадаў свой прынесці паходны мундзір, Ён хацеў і з рыштункам сваім, камандзір, А калі ўжо ад хаты каня адвялі, Людзі з вёсак маліцца хутчэй пачалі, Спалатнеўшы, паўстанцы стаялі ў дзвярах. Што прайшлі ўсе агні, агрубелі ў баях, Рана-рана ў капліцы званіць пачалі. Не змаглі: наляцелі якраз маскалі... Там ляжаў ён на лаве - ў спакоі чало. Нож-кінжал і ружжо, ва ўзгалоўі - сядло. Ды чаму твар дзявочы ў байца? Два грудкі... Быў ... дзяўчынай! Была - слёз не трэба, жанкі, - 1832
|
EXEGI MUNIMENTUM AERE PERENNIUS... З Гарацыя Вышэй мой помнік за шкляны ў Пулавах дах. Парыж, 12 сакавіка 1833 г.
|
КАЛІ Я, ТРУП ЖЫВЫ... Калі я, труп жывы, з ашклелым вокам Ёсць у мяне зямля, край светлых мрояў, Туды штоміг - хай праца ці забавы - Там бачу ў белым зноў яе скрозь далі. 1839-1840
|
