ЮЛЬЯН УРСЫН НЯМЦЭВІЧ

КАНСТАНЦІН АСТРОЖСКІ

Гістарычная песня

І

Калі занядужаў Рэвера[1] славуты,

І спаць не даваў боль забойчы,

Каб неяк аблегчыць начныя пакуты,

Паклікаў ён пажа аднойчы.

ІІ

«Мой паж, – папрасіў ён, – прысядзь тут, ля ложа,

І лютню вазьмі ў свае рукі.

Пра рыцараў ты паспявай мне прыгожа».

І вось – паплылі з лютні гукі:

ІІІ

«Быў муж у часы Жыгімонта Старога –

Не знаў ён, што страх, што трывога.

Магутнай быў сілы, хоць росту малога,

Знаў свет Канстанціна з Астрога[2].

IV

Яшчэ юнаком маскалёў пад Вядрожай[3]

Ён біў з кап’янерамі ўдала.

Ды знёс яго конь да заслоны варожай.

Яна малайца ўміг звязала.

V

Уздзеў яму цар найцяжкія аковы

І ў чорную кінуў вязніцу.

Ніколі людской там не чулася мовы,

Святло не трапляла ў цямніцу.

VІ

Тым часам Маскву аблажылі атрады

Татараў – усюды іх поўна.

У роспачы цар, што жыццю быў не рады,

Тут стаў перад вязнем раптоўна:

VІІ

«Астрожскі, ты, ведаю, хваткі геройскай,

У бітвах адважны і здольны.

На шлем свой і шчыт, узначаль маё войска,

Разбі татарву – будзеш вольны!»

VІІІ

Ушчэнт разграміў татарву князь з Астрога,

Ды царскаму слову пустому

Не верыў зусім – ці ж там шчырасці многа?

Баржджэй на каня – і дадому!

IX

Шмат дзён прабіраўся лясамі густымі

І ўбачыў там храм паміж букаў.

Пачуў ён малітвы пад букамі тымі,

Лагоду арганную гукаў.

X

Зайшоў, ля іконы суняўся з паклонам:

«Мой Божа спагадны, адзіны,

Ты зычыш дабра ўсім, даеш піць апрагнёным,

Вярнуцца ж мне дай да Айчыны».

XІ

Тым часам пасланыя ўперад баяры

Яму расчышчаюць дарогу.

Князь гэтак адолеў лясы ўсе, імшары,

І вось – ля свайго ён парогу!

XІІ

Шмат выцерпеў ён. Тут – далі яму ўлады

Літвы булаву: знай героя!

Калі цар прывёў сюды войскаў армады,

Іх князь стрэў пад Воршаю зброяй!

XІІІ

На грудзі – кальчугу, штурмак свой – на голаў,

З булатам аголеным строгім

Вось ён аб’язджае ўсё войска наўкола

На верным кані беланогім:

XIV

«Браты мае, рыцары, будзьце мужамі!»

На кліч яго ўсталі дружыны.

Скрозь пікамі колюць, рубаюць мячамі,

Крыві навакол – ручаіны.

XV

Іх восемдзесят ажно тысячаў нашы

Паклалі ўдвая меншай сілай.

Жахлівая сеча! Крыніцы ўсе, пашы

Крывёю яна счырваніла.

XVІ

Ды ў замку Астрожскім князь з жонкай сваёю

Не доўга на волі час бавіў.

Нахлынуў татарын усёю ардою,

Паўсюль баль крывавы свой правіў.

XVІІ

Ён, гетман Літвы, тут сабраў усё войска,

Пайшоў к Вішняўцу[4], дзе татары

Свой табар раскінулі ў полі па-свойску,

Наўкол плюндравалі абшары.

XVІІІ

«Сябры! – Канстанцін гаварыў так ва ўздыме.–

Час помсты настаў і адплаты!

Зноў – нашыя месты і сёлы – у дыме,

Гараць нашы нівы і хаты!

XIX

Плач нашых нявест у татарскім палоне

Здалёку сюды далятае.

Капыцяць наш край дзікіх варвараў коні,

У лес паўцякалі ратаі».

XX

Князь сеў на каня, булаву ўверх падкінуў

І тут жа ўхапіў зноў рукою:

«Чэсць тым, хто памерці гатоў за Айчыну!

Хто мужны і смелы – за мною!»

XXI

Дарэмна чужынец з-за ўзгор’я, з чароту,

Пускаў стрэлаў чорныя хмары.

Бясстрашны наш гетман літоўскі з налёту

Змяў хціўцаў – пабеглі татары!

XXIІ

Ён з трыццаці бітваў вярнуўся са славай,

Кароль з ім вітаўся, як з братам.

Увенчаны лаўрамі быў ён дзяржавай,

Страчаў яго люд скрозь віватам».

XXIІІ

Далей паспяваць думаў паж наш вучоны

Аб рыцарскай славе прымцелай.

Ды сон яго ўзяў тут, і голаў, стамлёны,

Схіліў ён над лютняй сцішэлай.