ДАМІНІК РУДНІЦКІ
ПТУШЫНЫ БАЛЬ Да ўчыніў верабей на прыпечку жніва, Змалаціўшы, уварыў пшанічнае піва. Паўтычыны хмелю даў, вельмі ж тога жалаваў, Думных меў прахаці, гасцей частаваці. На музыку паўтарак, вялікую суму, Адлічыўшы: – Ну, казак, шчо б загралі думу. Я, худак-верабей, запрасіўшы гасцей, Мушу весел быці, з німі вэспол піці. Ой, прыляцеў снігірок, скрыпачок не просты, Сказаць пану верабею: – Едуць к табе госці, Едзець пан журавель, і дзядзька твой хрусцель, І пані сініца, родная сястрыца. Скочыў хутка верабей госці спатыкаці, Гляне ў поле быстрым окам, аж іх не відаці. Толькі два пугачы, слаўныя трубачы, І пан крук басіста, бацян варганіста. – Мае мілы суседы, паны музыканты, Зайграйце ж мне танцы вясёлэ драганты. Мілы кручку, заспявай, снігірочку, заскрыпай, А ты, пане бацяне, зайграй на варгане. Як верабей-гаспадар весела танцуе, Запрошаных да сябе гасцей не пільнуе. Замкі біюць, адмыкаюць, самі піва наліваюць. Верабей не бачыць, весел в дому скачыць. Як верабей-гаспадар перастаў скакаці, Стануўшы пры парозе, пачаў прыймаваці: – Ой, мая ж ты мілая, ой, дружачка любая, Я верабей, слуга ваш, чэкаў датуль век вас. І так думных ён гасцей садзіць каля стола, Засадзіўшы, быў ім рад, не змаршчыўшы чола. І сарокі і галіцы селі разам на паліцы. Села і варона, хаця ж непрашона. На той банкет камара з мурашкаю забілі, З камарэнька тры полці сланіны злупілі, Сто келбас нарабілі і тры кумпі усвэндзілі. Скабы прыпякана, да столу давана. І так думных гасцей усех чэнставана. Камара з мурашкаю смачна ўжывалі. За здароўе вераб’я елі, пілі аж да дня, Не чыніўшы здрады, не дазнаўшы звады. Калі блізка паўночы сава прыляцела, Так ціхонька пад сталом на здраду ўсела. Старшы госць журавель казаў сабе слаць пасцель, Хрусцялёк упіўся, пад стол падваліўся. Паруець сава хрусцяля, а пул разадрала, А спячому жураўлёві горла пракусала, Гаспадара не зганіла, музыкантаў параніла, А сарокі з печы муселі ўцечы. РАЗМОВА АДНАГО МІТРАПАЛІТЫ – Чалом, чалом, шатане. – Слава вашмосьці, міласцівы пане. – Гдзе ж ты ездзіў, шатане? – Па попах, міласцівы пане. – Шчо ж ты чыніў, шатане? – Грошы збераў, міласцівы пане. – Чы не крыўдзіш ты каго, шатане? – Табе нічога да тога, міласцівы пане. – Чы многа ж ты прывёз грошы, шатане? – Сто таляраў бітых, міласцівы пане. – Сабе ж ты чы многа ўзяў, шатане? – Толькі ж такі (?), міласцівы пане. – А многа ж то на цябе, шатане? – А естэм пратапопам, міласцівы пане. – Скаржуць ся многа на цябе, шатане! – Табе ж то пажытак, міласцівы пане. – Кат цябе просіць а той пажытак, шатане. – Мая то душа адкажэць, міласцівы пане. – Чаму ж ты круціш-муціш, шатане? – Неспакойная мая галава, міласцівы пане. – Чаму ж ты очыма мругаеш, шатане? – Праўда очы колет, міласцівы пане. – Чаму ж ты шальберуеш, шатане? – Праўдаю не пажыўлюся, міласцівы пане. – Чаму ж ты лакомы на грошы, шатане? – То мая ўцеха, міласцівы пане. – Чаму ж таке імя ліхое, шатане? – Імя вэдлуг паступку, міласцівы пане. – Прэце ты чы не помніш на смерць, шатане? – Я смерці не баюся, міласцівы пане. – Альбо ж ты не чалавек, шатане? – Вшак ведаеш, што я, міласцівы пане. – Абходзішся з людзьмі добра, шатане? – Ішчэ калі каторы, міласцівы пане. – Чаму ж ты не быў на кржцінах, шатане? – Бо яўныя крыжы, міласцівы пане. – За твае злосці трэба цябе ў турму, шатане. – Змілуйся, на цябе сто коп, міласцівы пане. – Чы не хочаш ты быць владыкаю, шатане? – Амін, амін, міласцівы пане. – Чаму ж ты не ласкаў на людзей, шатане? – Убогі я, срамеюся іх, міласцівы пане. – Чаму ж ты не добрага роду, шатане? – Пад такою планетаю ўрадзіўся, міласцівы пане. – Якая ж твая планета, шатане? – З Блізнят Ураг да Шатан, міласцівы пане. – Чы не брат твой Шайтан Баша, шатане? – Аднаго ж то плоту кол, міласцівы пане. – У імя Айца, Сына і Духа Св., проч ад мяне, шатане. – Хоцьбысь хацеў адхрысціца, не адхрысцішся ад мяне, міласцівы пане. ЛЕМЕНТАЦЫЯ МАТКІ Ляцеў чорны жук, жук дай да рэчкі пук, пук. Прыляцела яго маці, стала жучку жалаваці: – Ох, мой мілы жучку, подай жэ мі ручку! Я, няшчасна маці, пайшла ў поле жаці. Ты в сілонку дуфаў – у быструю рэчку ўпаў. Ох, мой мілы жучку, подай жэ мі ручку! Віжу сына свого в рэчку ўпадлога, Віжу жучка мога юж ледва жывога. Ой, чы піці захацеў, чы ад слонца ўпацеў. Ах, мой мілы жучку, подай жэ мі ручку! Што ж я пачну собе, як дам раду тобе, Альбо утаплюся, альбо ўдаўлюся. Ах, мой мілы жучку, подай жэ мі ручку! Слёзы з очак плынуць, жалі в сэрцу выюць; Очэнькамі: луп, луп, ножанькамі: туп, туп. Ах, мой мілы жучку, подай жэ мі ручку! Подай жэ мі обе, як дам раду тобе? Або з нім на векі не выходзіць з рэкі. Ах, мой мілы жучку, подай жэ мі ручку! Чы ж я тобе того не мовіла, Чы я ж тобе шчо злого жычыла: Не лятай, не гуляй, па водуньца не плывай. Ах, мой мілы жучку, подай жэ мі ручку! Да ўжо ж рыбкі плынуць; хутка выплываюць, Майго сынка жучка палкнуці думаюць, Ах, бяруць, ох, ірвуць, ох, кусаюць, палыкаюць. Майго сынка жучка не засталася й ручка. А я, бедна маці, што ж буду відаці? Ах, скочу, ах, рынуся, за табою утаплюся. Нехай жаль мой знаюць, матку пажыраюць. НЯЗГОДА ПТАСТВА Ой, крычала, верашчала чайка на балоце, Праклінала і плакала, паўшы гдзесь пры плоце: – Ты чапліска, галота, што ты учыніла, За что ж ты маіх Пузынаў дзеці пагубіла? Чы ты, птуха, з тога духа, сава нешчасная, Палыкала, пажырала ў ночы, праклятая, Ой, я віджу, быў тут госць, чорнае кручышча, Пабіў, паеў, палупіў, простэ мужычышча. Прыляцела там цяцера кумку пацяшаці, За ёю сойка, чайкі цётка, ела разважаці: – Перастань жа слёзы ліці, горанька плакаці, Тугу сэрцу жаласнэму вельмі задаваці. І мы многа вельмі злога ад лотра цярпелі, І пакою, над вадою жывучы, не мелі. Раннай зоры прыляцеўшы, часта галасует, А сарокам і варонам усёгды фальгует. Радзім тобі, яко собі, пойдзем наглядаці, Па шэрокіх і высокіх дубах шпегаваці. А як знайдзем, будзем біці чалом велікому Цару арлу над усімі птухамі старшому. Паляцелі і ўселі над дубам шырокім, Гладкім, цёмным, дуплаватым і вельмі высокім. Выглядаю быстрым окам блізка і далёка, Аж скачэт крук з кручаняты на вярху высока. Беглі хутка, вельмі прудка к свайму Осудару: – Пожалуй нас, рассудзі нас, міласцівы цару. Ад вялікага лотра крука вельмі крыўду маем, Дзеці нашыя пагубіў, о, так пазываем. Казаў стаці, заволаці крука да расправы, Крука ведут, ў шыю біют, не дают паправы. Порвет за лоб і скажэт: – А ты, просты хлопе, Будзеш каран, душагубча, здохлых коні попе. Дэкрэт хутка на апоцы сам осудар напісаў, Напісаўшы, сокал рэгент прэд усемі зачытаў. Казаў крука біць у слупа, біўшы чвартоваці, Чвартоваўшы, огнеці і з лесу выгнаці. АПІСАННЕ ПТУШЫНАЙ ХВОРАСЦІ Сеў сабе варабейчык на кухні, А очкі яму падпухлі. Ой, варабейку, сільна не можаш, чы жыў будзеш? Прыляцелі к варабеньку сініцы, Паглядзелі варабеньку в очыцы. Прыляцелі к варабеньку ластоўкі, Аглядзелі варабенька галоўкі. Прыляцела к варабеньку плісачка, Памацала варабенька ножачку. Стаў сабе варабенька тужыці, Смерці сен пачаў маліці: – Я варабейчык, малая птушка, Невялікая ў мяне душка. Арол б’ет гусі чужыя, Шурак – курчата малыя. Крук, як чорт чорны, многа так мае, Варона доўга кракае, Жэбы пугача начнога, Жэбы кажана дурнога, Мне, варабейка, малай птушачкі, Не бяры бардзо душачкі. – Не тужы, варабейку, не тужы, Барздо пазбудзеш твэй душы. Твая годына ўжо прыцякает, Смерць сен з касою збліжает. Затрапаў варабейчык скрыдламі, Абвярнуўся да гары ножкамі. Выпусціў душу. Усе сен засмуцілі, Што варабейчыка згубілі. Не плачце, птушкі, не выйце, Богу сен лепш памаліце. Вечная памяць варабейчыкові, Нашаму калісь другові. КАМАРА З ДУБА ЦЯЖКІ ЎПАДАК Стукнула, грукнула ў лесе. Што ж нам новага прынесе? Упаў камарэц з дуба, Шукаючы галуба. Упаў на каранішча, Стоўк сабе каленішча, Да праляцела там муха Да камаровага вуха. Гукаючы яму: – Мілы камару, Жаль мне цябе непамалу, Што для тога галуба Упаў з тоўстага дуба. Тая ж ела ракаваці, Гдзе бы камара схаваці. – Пахавай мяне ў полі, Пры зялёнай ролі, Натыкай мяне страламі З острымі жэлязцамі, Самапал палажы пры боку, Машна, разак няхай на оку. Калі прыйдуць казакі, Харошыя юнакі, Будуць камара плакаці І горка жалаваці. Да і запішы на магіле Ку векапомнай хвілі: – Тут ляжыць камарышча, Харошае юначышча. Няхай кажны ведаець, Гдзе камар спачываець. ВАЕННЫ ПАХОД ГРЫБОЎ Расказаў князь баравік, сежучы пад сасною, Всем грыбам ісці на вайну, всем ісці да бою. Адказаў яму казляк: – Я хоць добры юнак, Да самапала не маю, застануся ў гаю. Адказалі апенькі: – Мы грыбы слабенькі, Мы ў полі не зраслі, да пры дзераве скіслі. Адказалі ім рышкі: – Мы не баравыя шышкі, Нашто ж нам шышак насіці, калі не ўмемося біці. Адказалі лісічкі: – Не хочам той патычкі, Ідзі ты сам, баравіку, стань за нас у шыку. Адказалі пячары: – Не смакуюць нам ваенныя мары. Няхай за нас мужыкі паб’юцца, рыжыкі. Адказалі і грузды: – Мы не дурныя дразды, Без круп, без солі ісці і трасцу ні з чым есці. Адважыўся мухамор, да згінуў жа, як камар, Ляжыш, грыбе, без духа, што парваўся, як муха. АПІСАННЕ ПАПА, ШТО ЕДЗЕ, Паслухайце, малайцы, скажу вам уцеху, Што ад праўды, без жарту, без жаднага смеху. Ехаў тэж поп дарогаю, Спаткаў тэж ся з сабакаю: Сабака ліхая На папа брахае І брытанскім голасам, і як выжляняты, На час блеет, як каза, вішчэт, як шчанята. Папу страху набавіла, Мала носа не скусіла. Выстрашыла з хаты, Гдзе мял начаваці. Сталі ж людзі на папа грамадой крычаці: – А ты, попе, закажы сабакам брахаці. Вшак сабака для таго: Брэшэт ляда на каго – І на двараніна, І на земяніна. Брэшат і на караля, так то кажут людзе, Круль каролем, пан панам, пес сабакам будзе. А ты, бацька, не зважай, Куды едзеш, паязджай: Карона не спала, Шчо ана брахала. | ||